Đây là minh chứng sống động cho tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, nhằm thúc đẩy ứng dụng khoa học – công nghệ vào thực tiễn, mang lại lợi ích thiết thực cho cộng đồng.

Thu tiền tỷ từ vườn dừa sáp cấy phôi

Với tinh thần khởi nghiệp và mong muốn phát triển kinh tế từ đặc sản quê hương, năm 2010, vợ chồng bà Đinh Thị Thanh Tâm và ông Đặng Minh Bé, xã Song Lộc, tỉnh Vĩnh Long (trước sáp nhập là địa phận huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh) quyết định rẽ hướng sự nghiệp, trồng thử nghiệm dừa sáp cấy phôi trên diện tích 1 ha đất vườn.

Bà Tâm nguyên là giảng viên Khoa Nông nghiệp - Thủy sản, Trường Đại học Trà Vinh, nên có nền tảng kiến thức chuyên môn vững chắc về kỹ thuật nhân giống dừa sáp bằng phương pháp cấy phôi.

Với sự am hiểu khoa học - công nghệ, quá trình khởi nghiệp, vợ chồng bà kiên trì áp dụng các kỹ thuật tiên tiến, học hỏi kinh nghiệm sản xuất thực tiễn, từng bước xây dựng thành công vườn dừa sáp cấy phôi cho năng suất trên 1.000 quả/tháng.

Năm 2015, vợ chồng bà Tâm quyết định mở rộng diện tích trồng dừa sáp đặc ruột lên 4 ha, trồng 800 cây dừa sáp cấy phôi.

Vừa sản xuất vừa nghiên cứu, đến nay bà Tâm đã sản xuất thành công giống dừa sáp cấy phối với tỷ lệ đạt quả sáp lên đến 94%/buồng.

Hiện vườn dừa sáp cấy phôi 4 ha của gia đình bà Tâm cho năng suất ổn định mỗi tháng từ 1.000 - 1.600 quả sáp/ha, với giá bán hiện nay từ 80.000 - 120.000 đồng/quả, vợ chồng bà Tâm thu về khoảng 6 tỷ đồng mỗi năm từ vườn dừa này.

Không chỉ dừng lại ở việc canh tác, ông Bé và bà Tâm còn tự nghiên cứu, chế biến các sản phẩm từ dừa sáp như kem, mứt…

Năm 2022, hai vợ chồng thành lập Công ty TNHH MTV Phát Đặng, mở rộng quy mô sang chế biến sâu sản phẩm từ dừa sáp. Nhà máy được đầu tư hơn 15 tỷ đồng, với nhiều hạng mục, như: hệ thống máy làm kem nhập khẩu từ Ý, máy sấy thăng hoa, 2 kho đông lạnh và khu nhà xưởng đạt chuẩn…

Hiện công ty có 3 sản phẩm chủ lực gồm: dừa sáp, kem dừa sáp, mứt dừa sáp đều đạt chuẩn OCOP 3 sao, được tiêu thụ tại nhiều tỉnh thành cả nước, thông qua hệ thống siêu thị, trạm dừng chân, cửa hàng bách hóa…

Quả dừa sáp trái và mứt dừa sáp của công ty đang được chính quyền địa phương hỗ trợ nâng hạng 4 sao và xây dựng chỉ dẫn địa lý.

Mỗi tháng công ty tiêu thụ hơn 10.000 quả dừa sáp, với khoảng 80% phục vụ nhu cầu chế biến của công ty.

Ngoài sản xuất và chế biến, công ty còn tự ươm và bán cây giống dừa sáp cấy phôi cho nông dân, hỗ trợ kỹ thuật và hợp tác bao tiêu sản phẩm cho các hộ trồng dừa sáp cấy phôi.

Mỗi năm, công ty cung cấp cho thị trường từ 15.000–20.000 cây giống, với giá bán 800.000/cây. Công ty đang giải quyết việc làm ổn định cho 30 lao động địa phương, trong đó hơn 30% là người Khmer, với mức thu nhập từ 5,5–18 triệu đồng/tháng, có thời điểm đạt trên 20 triệu đồng/tháng.

Bà Đinh Thị Thanh Tâm chia sẻ, dừa sáp được trồng bằng giống cấy phôi cho cơm mềm tới gáo, rất thích hợp cho chế biến. Hiện nay, nguồn cung dừa sáp cấy phôi không đủ đáp ứng nhu cầu thị trường.

“Mỗi ngày công ty tôi cần khoảng 1.000 quả dừa sáp để bán thô và chế biến, nhưng chúng tôi chỉ thu gom được khoảng 300 quả. Vì vậy, chúng tôi đang tìm kiếm các vườn dừa sáp cấy phôi để hợp tác bao tiêu sản phẩm cho nông dân, đáp ứng nhu cầu sản xuất của công ty”, bà Tâm cho hay.

Thúc đẩy ứng dụng khoa học - công nghệ vào thực tiễn trồng dừa sáp đặc ruột, chế biến dừa sáp

Dừa sáp là đặc sản nổi tiếng ở tỉnh Vĩnh Long. Do đặc tính di truyền, trái dừa sáp không thể nảy mầm trong điều kiện tự nhiên như những giống dừa bình thường, nên việc trồng cây giống bằng phương pháp nhân giống truyền thống chỉ cho tỷ lệ đạt sáp tối đa 25%/buồng.

Để khắc phục vấn đề này, Trường Đại học Trà Vinh đã nghiên cứu thành công quy trình nuôi cấy phôi dừa sáp, cho tỷ lệ trái sáp đạt trên 85%/buồng, cao hơn từ 3-4 lần so với giống dừa sáp truyền thống.

Nghiên cứu đã đưa vào thương mại hóa từ năm 2011; mỗi năm nhà trường cung cấp cho nông dân khoảng 5.000 - 8.000 cây giống dừa sáp cấy phôi, với giá bán từ 700.000 - 800.000 đồng/cây giống.

Theo Thạc sĩ Nguyễn Ngọc Trai, Phó Trưởng Khoa Nông nghiệp - Thủy sản (Trường Đại học Trà Vinh), lãnh đạo nhà trường luôn quan tâm và ưu tiên các nghiên cứu có tính ứng dụng cao vào thực tiễn, nhất là trong lĩnh vực nông nghiệp.

Đối với nghiên cứu về nhân giống dừa sáp, nhà trường đã thực hiện nhiều đề tài, ngày càng cải tiến quy trình nhân giống bằng phương pháp nuôi cấy phôi hữu tính nhằm tạo ra cây giống có chất lượng tốt nhất cung cấp cho người dân.

Hiện nay, nhu cầu thị trường về cây giống dừa sáp cấy phôi trong nước còn khá cao, các cơ sở sản xuất vẫn chưa đáp ứng đủ.

Ngoài Trường Đại học Trà Vinh cung cấp giống dừa sáp cấy phôi, còn có các đơn vị: Viện Nghiên cứu Dầu và Cây có dầu, Công ty cổ phần Khoa học công nghệ Nông nghiệp Anh Đào (TP. Hồ Chí Minh) và Công ty TNHH MTV Phát Đặng sản xuất và bán cây giống dừa sáp cấy phôi.

Không dừng lại ở kỹ thuật cấy phôi, Trường Đại học Trà Vinh đã nghiên cứu và đang hoàn thiện quy trình nhân giống dừa sáp bằng kỹ thuật cấy mô tế bào thực vật. Nghiên cứu này thành công sẽ tạo cây giống đồng đều cao về mặt di truyền, giảm đáng kể giá thành cây giống, tăng khả năng tiếp cận cho nông dân và phục vụ thị trường xuất khẩu.

Dự kiến khi thương mại hóa, giống dừa sáp cấy mô có giá bán dưới 100.000 đồng/cây giống, thấp hơn rất nhiều so với giống cấy phôi hiện nay (từ 700.000-1.200.000 đồng/cây tùy nơi sản xuất).

Tỉnh Vĩnh Long hiện có trên 1.360 ha trồng dừa sáp, trong đó dừa được trồng bằng cây giống nuôi cấy phôi trên 31 ha. Tỉnh Vĩnh Long đặt mục tiêu đến năm 2030, diện tích trồng dừa sáp toàn tỉnh đạt 1.500 ha.

Việc nhân giống dừa sáp cấy mô thành công sẽ giúp nhà vườn mạnh dạn cải tạo các vườn dừa sáp già cỗi, năng suất kém, nâng cao hiệu quả kinh tế, cải thiện thu nhập cho người dân.

Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Vĩnh Long Lê Văn Đông cho biết, để nâng cao giá trị và tạo đầu ra ổn định cho quả dừa sáp, đảm bảo sinh kế bền vững cho nông dân, thời gian qua, tỉnh tập trung nhiều giải pháp; trong đó, việc thu hút đầu tư, hỗ trợ các doanh nghiệp, tạo liên kết để phát triển bền vững chuỗi sản phẩm dừa sáp là nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu.

Tỉnh đẩy mạnh các hoạt động xúc tiến đầu tư, phát triển liên kết giữa doanh nghiệp với các hộ trồng dừa sáp nhằm sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm theo các tiêu chuẩn quốc tế, đáp ứng thị trường xuất khẩu.

Địa phương khuyến khích, ưu tiên doanh nghiệp có thế mạnh về công nghệ chế biến sâu đầu tư nhà máy ở địa phương để tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng cao, có thị trường tiêu thụ tốt trong và ngoài nước.

Cùng đó, địa phương quy hoạch vùng trồng, mở rộng canh tác, sản xuất theo hướng hữu cơ, VietGAP, GlobalGAP; khuyến khích nông dân ứng dụng tiến bộ khoa học, đưa các giống dừa cấy phôi, cấy mô có tỷ lệ sáp cao để cải thiện năng suất và chất lượng sản phẩm.